Jak pokonać nałogi? - Uzależnienia

2.Uzależnienia

W społeczeństwie są osoby, które z rożnych przyczyn znalazły się w stanie jednego lub wielu uzależnień: od używek (np. papierosy, kawa), środków chemicznych (alkoholu, leków, narkotyków) lub od czynności (np. korzystania z telewizji, gier komputerowych, Internetu, pracy, jedzenia, zakupów, hazardu, sportu, seksu, pornografii,  itd). Dla nich i tych, którzy tymi uzależnieniami są zagrożeni, słowa o stoczeniu bitwy, czy raczej długotrwałej wojny o wewnętrzną wolność, nie są jakąś poetycką przenośnią, lecz rzeczywistością. M. Dziewiecki, napisał, iż wejście w stan uzależnienia może być spowodowane wieloma czynnikami: różnymi okolicznościami życiowymi trudnymi dla danej osoby, kryzysami, niewłaściwą filozofią życia, hierarchią wartości itp. Można powiedzieć, że przyczyn sięgania po różnorodne używki, środki odurzające lub zachowania jest wiele: różne problemy w domu, szkole, pracy, w kontaktach z rodzicami, nauczycielami (przełożonymi w pracy), rówieśnikami, problemy z samym sobą, bezczynność, nuda, nieumiejętność wypoczywania, pustka życiowa, itd. Trudne sytuacje powodują bolesne emocje: np. lęk, frustracje, smutek, żal, rozdrażnienie, gniew, złość, itd. To właśnie chęć poprawienia sobie samopoczucia, w sposób natychmiastowy, skłania ludzi do sięgania po używki, środki odurzające, takie lub inne zachowania przynoszące chwilową ulgę. Po ich zaaplikowaniu następuje dosyć szybko poprawa nastroju. Gdy działanie danego środka ustaje, samopoczucie znowu pogarsza się, tym bardziej, że problem, który powodował negatywne emocje, nie został rozwiązany. Pogorszenie nastroju skłania osobę do kolejnego zażycia używki, środka, lub czynności powodującej ulgę. Wielokrotnie powtarzanie  określonych czynności (zapalenie papierosa, picie alkoholu, gra komputerowa, hazardowa, zakupy, itp.) prowadzą stopniowo do powstania przyzwyczajenia i w konsekwencji uzależnienia. Właściwie można by skonstruować tu pewien możliwy schemat wchodzenia w uzależnienie:

1) określona trudna sytuacja życiowa powodująca przykre uczucia, stany emocjonalne (smutek, żal, gniew, złość, strach, itd.)

2) chęć poprawienia sobie nastroju w sposób szybki, bez konieczności zmieniania swojej sytuacji życiowej, tu i teraz,

3) sięgnięcie po używkę, środek chemiczny lub zachowanie lub (i) czynność poprawiającą samopoczucie (kawa, papieros, alkohol, lek uspokajający, narkotyk, zakupy, gra hazardowa, masturbacja itp.)

4) Doświadczenie w krótkim czasie ulgi, uspokojenia, odprężenia, przyjemności.  Na pewien czas samopoczucie osoby się poprawia (okres działania alkoholu, narkotyku, leku - odurzenie),

5) kiedy „środek odurzający” przestaje działać, osoba czuje się jeszcze gorzej niż przedtem. Sprawa, problem nie został rozwiązany, sytuacja się nie zmieniła. Do tego mogą dochodzić skutki uboczne działania środka (np. tzw. kac po nadużyciu alkoholu, negatywne odczucia po ustaniu działania narkotyku, puste konto po zakupach itp.),

6) ponieważ osoba znów źle się czuje, więc ponownie sięga, po swój „znieczulacz”, środek, czynność żeby poprawić sobie nastrój. Czynność tę ponawia wielokrotnie ponieważ to „działa tu i teraz”, czyli pozwala szybko polepszyć samopoczucie bez konieczności jakiegokolwiek wysiłku, zmiany itp. Jest to działanie po najmniejszej linii oporu. Nie musi oznacza to, jakiegoś lenistwa. Tak jest jednak najwygodniej, najszybciej.

7) ponawiana wielokrotnie czynność staje się po pewnym czasie przyzwyczajeniem (sfera psychiczna), organizm także stopniowo przyzwyczaja się do danej substancji (sfera fizjologiczna). Niekiedy spożywaniu, zażywaniu danej substancji, czy zachowaniu towarzyszy pewien społeczny zwyczaj, swoisty „rytuał” wykonywany razem z innymi (np. wspólne, w grupie palenie papierosów przed szkołą, czy w przerwie pracy, wspólne picie alkoholu przy różnych okazjach, palenie „skrętów” na imprezach, itp.) jest to tzw. wymiar społeczny uzależnienia. 

Powstaje pytanie czym w ogóle jest uzależnienie? Uzależnienie to stan silnego, nieodpartego przyzwyczajenia, do przyjmowania pewnych używek, szkodliwych związków chemicznych, a także wykonywania pewnych czynności. Powoduje to zależność od osoby, rzeczy, lub zachowania. Nałóg to nawyk szkodliwy dla zdrowia, zakorzenione przyzwyczajenie (Słownik języka polskiego, Warszawa 2007, s. 181. 1111).  Wkraczanie na drogę uzależnienia to skutek kierowania się filozofią doraźnej przyjemności. Człowiek uzależniony to osoba, która najpierw ma problemy z życiem i osobistą dojrzałością, a dopiero wtórnie z nadużywaniem różnych rzeczy. Każde uzależnienie jest dążeniem do iluzorycznego szczęścia osiąganego szybko i bez wysiłku. Ma miejsce tam, gdzie brakuje szczęścia prawdziwego (por. M. Pokrywka, Nałogi, w: Jan Paweł II. Encyklopedia nauczania moralnego, red. J. Nagórny, K. Jerzyna, Radom 2005, s. 348). Według Charly’ego Cungi, o uzależnieniu mówimy wtedy, gdy niemożność zrobienia czegoś, co wcześnie regularnie robiliśmy, powoduje poczucie braku lub niepokój, a w konsekwencji sprawia, że  wracamy do tego zachowania.